Ekoloji Risk Necə Qiymətləndirilir?

Müasir dövrdə istənilən sənaye, tikinti və ya mədən layihəsinin icrasında əsas prioritetlərdən biri ətraf mühitə mümkün təsirlərin qiymətləndirilməsi və risklərin öncədən müəyyən edilməsidir. Bu prosesə ekoloji risklərin qiymətləndirilməsi (ERQ) deyilir. ERQ, layihənin həyata keçiriləcəyi ərazidə mövcud ekoloji vəziyyətin təhlili, mümkün mənfi təsirlərin müəyyən olunması və onların qarşısının alınması üçün tədbirlərin planlaşdırılmasını əhatə edir.

Ekoloji risklər yalnız təbiətə deyil, həm də insan sağlamlığına, su və torpaq ehtiyatlarına, biomüxtəlifliyə və uzunmüddətli sosial-iqtisadi rifaha təsir edə bilər. Bu baxımdan ERQ həm dövlət normativlərinə cavab verən məcburi bir addımdır, həm də layihə sahibləri üçün reputasiya və dayanıqlılıq baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır.

ERQ prosesi nə ilə başlayır?

Ekoloji risklərin qiymətləndirilməsi ilk növbədə layihə sahəsinin mövcud vəziyyətinin araşdırılması ilə başlayır. Bu mərhələdə geoloji, hidrogeoloji, atmosfer, flora-fauna və sosial-iqtisadi parametrlər nəzərə alınır. Əldə olunan məlumatlar layihənin təbiətə potensial təsirini modelləşdirmək üçün əsas verir.

Proses boyunca əsas suallar aşağıdakı kimidir:

• Bu layihə təbii resurslara necə təsir edə bilər?
• Torpaq, hava və su keyfiyyətində hansı dəyişikliklər baş verə bilər?
• Ekosistemlərdə və canlılar aləmində hər hansı disbalans yarana bilərmi?
• Yerli əhalinin yaşayış şəraitinə və sağlamlığına təhlükə varmı?

Bu suallara cavab tapmaq üçün həm yerində müşahidələr, həm də laborator analizlər aparılır. Əldə olunan nəticələr isə risklərin səviyyəsini təyin etməyə imkan verir.

Qiymətləndirmə zamanı əsas mərhələlər

Ekoloji risklərin təhlili zamanı aşağıdakı mərhələlər həyata keçirilir:

• Layihə sahəsinin ilkin ekoloji diaqnostikası
• Çirklənmə mənbələrinin və mövcud risklərin təhlili
• Ətraf mühitə təsir modellərinin hazırlanması
• Alternativ variantların müqayisəli analizi
• Risk azaldıcı tədbirlərin layihələndirilməsi
• Monitorinq və nəzarət sistemlərinin qurulması

Bu mərhələlər yalnız texniki deyil, həm də hüquqi və ictimai məqamları özündə ehtiva edir. Məsələn, qanunvericiliyə görə, bəzi hallarda ictimai rəyin öyrənilməsi və müvafiq orqanlarla razılaşdırma tələb olunur.

Risklərin təsnifatı və prioritetləşdirilməsi

Qiymətləndirmə zamanı risklər müxtəlif kriteriyalara görə təsnif edilir: onların miqyası, təsir müddəti, geri dönməzliyi və sosial-ictimai əhəmiyyəti. Bəzi hallarda bu risklər sadə texniki tədbirlərlə aradan qaldırıla bilər, digərləri isə ciddi strategiyalar və texnoloji yanaşma tələb edir.

Prioritetləşdirmə mühüm mərhələdir. Çünki bütün riskləri eyni anda minimuma endirmək mümkün olmaya bilər. Buna görə də ən kritik olan risklər önə çəkilir və onların qarşısının alınması üçün ilk növbədə tədbirlər hazırlanır.

Texnogen və təbii risklərin fərqi

Ekoloji risklər iki əsas qrupa bölünür: texnogen və təbii. Texnogen risklər insan fəaliyyəti nəticəsində yaranır — zavod tullantıları, neft sızmaları, torpaq eroziyası və s. Təbii risklər isə təbiətin özündən qaynaqlanır — sürüşmələr, daşqınlar, seysmik zonalar və s.

Layihə sahəsi bu baxımdan da qiymətləndirilir: ərazinin coğrafi və seysmik aktivlik səviyyəsi, sel və ya eroziya riski, torpağın dayanıqlılığı və digər amillər texniki və ekoloji təhlükəsizliyin əsasını təşkil edir.

GEO QAZMA ilə ekoloji qiymətləndirmə

GEO QAZMA MMC olaraq biz, mühəndis-geoloji və geoekoloji təhlillərlə yanaşı, layihələr üçün ekoloji risklərin elmi əsaslarla qiymətləndirilməsi xidmətini də təqdim edirik. Komandamız ərazidə aparılan yerüstü və yeraltı tədqiqatlarla, laborator analizlərlə və normativ sənədlərə əsaslanan metodlarla riskləri təyin edir və onların aradan qaldırılması üçün tədbir planı hazırlayır.

Bu yanaşma layihənin həm texniki, həm də ekoloji dayanıqlığını təmin edir və hüquqi baxımdan tələb olunan sənədlərin dəqiq və vaxtında hazırlanmasına şərait yaradır.